TIME MACHINE: Οι Μπαρμπέρηδες της Αρχαιότητας

Όπως, πιθανώς, γνωρίζεις ήδη, το επάγγελμα του μπαρμπέρη είναι ένα από τα αρχαιότερα της ανθρωπότητας. Η πρώτη επεξεργασμένη λεπίδα που ανακάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη χρονολογείται στο 18.000 π.Χ!

Από τον Πάνο Μπόμπολα

Από τη στιγμή που οι πρόγονοί μας δημιούργησαν τις πρώτες κοινωνίες, η ανάγκη για περιποίηση και υγιεινή ήταν ζωτικής σημασίας. Οι προϊστορικοί μπαρμπέρηδες ήταν άτομα που βρίσκονταν ψηλά στην κοινωνική πυραμίδα και σε πολλές περιπτώσεις λειτουργούσαν ως γιατροί και ιερείς της φυλής. Τα μέλη των πρωτόγονων αυτών φυλών ήταν ιδιαίτερα προληπτικά και θεωρούσαν ότι τόσο τα καλά όσο και τα κακά πνεύματα εισέρχονται στο σώμα μέσω των τριχών.  Φυσικά, δεν είχαν ούτε  Wahl μηχανές, ούτε Panasonic trimmers την εν λόγω εποχή, με αποτέλεσμα να γίνονται “ατυχήματα” του τύπου “κόψτα όπως να ‘ναι γιατί ακούω ποδοβολητό και μάλλον έρχονται τα μαμούθ να μας φάνε”.

Ας σοβαρευτούμε όμως και ας περάσουμε στην ιστορική αρχαιότητα, στους πολιτισμούς, δηλαδή, που προσφέρουν απτά ιστορικά στοιχεία για τα κουρεία και τους μπαρμπέρηδές τους. Ξεκινάμε με την Αρχαία Αίγυπτο, συνεχίζουμε με την Αρχαία Ελλάδα και τελειώνουμε με την Αρχαία Ρώμη, η οποία, μάλιστα, “βάφτισε” το επάγγελμά σου: Η λέξη μπαρμπέρης προέρχεται από το λατινικό “barba” που σημαίνει γενειάδα.

Οι Πληγές του Φαραώ (Ήταν απ’ το Ξύρισμα)
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι συνήθως ξύριζαν το κεφάλι τους (έπαιζαν πολλές ψείρες τότε) και φορούσαν περούκες φτιαγμένες είτε από μπαμπού (οι φτωχοί), είτε από τρίχες ζώων (οι αριστοκράτες και τα μέλη της βασιλικής αυλής). Οι ιερείς αφαιρούσαν κάθε τρίχα από το σώμα τους, διαδικασία αρκετά επίπονη αν φανταστείς ότι οι λεπίδες της εποχής δεν ήταν και οι πιο προηγμένες. Οι υψηλά ιστάμενοι είχαν γεωμετρικές γενειάδες που τις περιποιούνταν οι καλά αμειβόμενοι μπαρμπέρηδες της εποχής. Ατημέλητα μούσια τύπου Ζακ Γαλιφιανάκης διατηρούσαν μόνο οι σκλάβοι. Για να καταλάβεις πόση σημασία έδιναν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στην περιποίηση των τριχών, στη Βίβλο αναφέρεται ότι όταν ο Ιωσήφ κλήθηκε να συναντηθεί με έναν Φαραώ, οι μπαρμπέρηδες του παλατιού τον ξύρισαν και τον κούρεψαν, ώστε να μην προσβληθεί ο Φαραώ από ένα “βρώμικο” κεφάλι!

Εκεί που Χάνεται το Παν Μέτρον Άριστον
Η αλήθεια είναι ότι στα κουρεία της Αρχαίας Ελλάδας το μέτρο χανόταν για τα καλά: Έντονες πολιτικές συζητήσεις, διαπληκτισμοί και κουτσομπολιά, πολλά κουτσομπολιά βρίσκονταν στην ημερησία διάταξη. Οι μπαρμπέρηδες διαγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποιος φροντίζει καλύτερα τα μαλλιά και τις γενειάδες, αλλά και για το ποιος εφάρμοζε στους πελάτες του το καλύτερο μύρο μετά την περιποίηση. Φυσικά, ήταν πολυλογάδες. Τόσο πολυλογάδες, που κυκλοφορούσε και ένα σχετικό ανέκδοτο στην αρχαιότητα: Όταν ο Μακεδόνας βασιλιάς Αρχέλαος ρωτήθηκε από τον μπαρμπέρη “πώς σε κείρω;”, δηλαδή “πώς να σε κουρέψω;”, ο βασιλιάς απάντησε “σιωπών”.
Οι πιο trendy τύποι κουρέματος των αρχαίων Ελλήνων ήταν ο “κήπος” (σχετικά μακρύ μαλλί με μπούκλες που θυμίζουν φυλλωσιές δέντρων), η “πρόκοττα” (αφέλειες ψηλά στο μέτωπο) και το “σκάφιον” (κοντοκουρεμένα πάνω από τα αυτιά και στον αυχένα), ένα στυλ που ταίριαζε κυρίως σε έφηβους και νεαρούς άνδρες.

Ρωμαϊκό Δίκαιο
Οι Ρωμαίοι αντέγραψαν τον αρχαιολογικό πολιτισμό σχεδόν στα πάντα, γιατί όχι και στα μπαρμπέρικα; Τα κουρεία τους ήταν τα σημεία συνάντησης των αρσενικών της πόλης και εκεί γινόταν όλο το προβλεπόμενο κουτσομπολιό. Οι μπαρμπέρηδες ήταν από τους πιο ευνοούμενους πολίτες της Αρχαίας Ρώμης, απολαμβάνοντας τιμές στρατιωτικού αξιωματούχου. Και όχι άδικα: Εκτός από ξύρισμα και κούρεμα, πρόσφεραν μασάζ, ποδόλουτρο, μανικιούρ, πεντικιούρ και επάλειψη με κάθε λογής αλοιφές που οι Ρωμαίοι νόμιζαν ότι τους κάνουν καλό. Ας μην ξεχνάμε, βέβαια, ότι στην κουλτούρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γενειάδα είχαν οι σκλάβοι και οι βάρβαροι, ενώ οι πολίτες ανώτερων τάξεων είχαν καλοξυρισμένο πρόσωπο.

DID YOU KNOW?
Περιγράφοντας τα κουρεία της Αρχαίας Αθήνας, ο φιλόσοφος Θεόφραστος χρησιμοποιεί την έκφραση “άοινα συμπόσια”. Εννοεί ότι τα μπαρμπέρικα της εποχής ήταν χώροι όπου γινόταν κάτι σαν πάρτυ, χωρίς την ανάγκη οι συμμετέχοντες να πίνουν κρασί για να έρθουν στο κέφι.